دستگاه گوارش گاو در برگيرنده :
..
- دهان (دندان ها، زبان و غدد بزاقي)
- حلق
- مري
- معده چهار قسمتي شامل :
• شكمبه Rumen
• نگاري Reticulum
• هزارلا Omasum
• شيردان Abomasums
- روده باريك شامل:
• دئودنوم Duodenum
• ژژنوم Jejunum
• ايليوم Ileum
- روده فراخ شامل :
• روده كور Cecum
• كولنColon
• راست روده Rectum
- جگر
- پانكراس (لوزالمعده)
..
نسبت قسمت هاي مختلف دستگاه گوارش در نشخواركنندگان جوانبالغ
قسمت هاي گوارشي گوساله تازه متولد شده گاو بالغ
شكمبه 25 80
نگاري 25 6
هزارلا 10 3
شيردان 40 11




- لب ها
نسبتاً متحرك
نقش مهمي در انتقال غذا به دهان ندارد.
..


- زبان
دراز، نيرومند، متحرك و سفت
بهآساني پيرامون علوفه و ديگر خوراك ها مي پيچد.
گاو به كمك دندان ها و آرواره هاغذا را به دهان مي كشد.
...


- دهان
فعاليت هاي دهان :
• مصرف آب
• برداشت خوراك
• مخلوط كردن خوراك
• ترشح بزاق
• مرطوب سازي موادخوراكي با ترشح بزاق
• بلع مواد خوراكي، آب و بزاق
• انجام عمل نشخوار
• كاهش اندازه ذرات مواد خوراكي طي فعاليت جويدن دام
..


- دندان ها
32 عدد دندان هميشگي در گاوبالغ
20 عدد دندان شيري در گوساله
آرواره بالا دندان نيش ندارد.
آروارهبالا سكويي دنداني دارد با بافت پيوندي سخت كه روي آن با بافت پوششي شاخي پوشيدهشده.
فرمول دندان هاي شيري و هميشگي
تمام دندان هاي شيري تقريباً تا 2 هفتگي پديدار ميشوند.
..


- بزاق
گاو بالغ در هرروز حدود 200 ليتر بزاق توليد مي كند.
كمترين ميران بزاق در زماني است كه غذا به پايان رسيده و حيوان درحال استراحتاست.
..


نقش بزاق:
• مرطوب سازي خوراك، آسان سازيجويدن و تسهيل عبور به قسمت هاي پائين تر دستگاه گوارش
• ايجاد محيط آبي مناسببراي رشد باكتري ها و هضم خوراك
• نقش بافر براي درصد خنثي نگه داشتن pH شكمبه (بافرهاي بزاق نظير فسفات، بي كربنات، اسيدهاي توليدي ميكرو ارگانيسم هاي شكمبه راخنثي مي سازند)
......


عوامل مؤثر بر ترشح بزاق :
• تحريك فيزيكي دهان حين مصرف
• كشش مري حين بلع
• تحريك زبان طي مصرف خوراك يا نشخوار
• فقدان اكسيژن كهدر حين مصرف خوراك به علت كاهش تنفس رخ مي دهد.
• افزايش فشار گاز در شكمبه
• مصرف مواد علوفه اي با اندازه ذرات بلند
غدد اصلي ترشح كننده بزاق:
• بنا گوش Parotid
• زير آرواره اي Sub maxillary
• زير زباني Sublingual
..


- مري
طول 105 سانتي متر
از حلق تاشكمبه
مواد خوراكي به همراه بزاق با حركات ماهيچه اي مري از دهان به شكمبهمنتقل مي شوند. در موقع نشخوار از شكمبه به دهان منتقل مي شوند.
حركات وروديشكل ناشي از انقباضات عضلات مجاري گوارشي مي باشند كه موجي بوده و باعث اعمال فشاربه مواد خوراكي در طول لوله گوارش مي گردند.
..


- شكمبه
بزرگترين بخش معده نشخواركنندگانكه حجمي معادل 40 تا 50 ليتر دارد.
شكمبه بوسيله پرده هاي ماهيچه اي عرضي بهنام پيلار به يك ناحيه جلويي و يك ناحيه پشتي، يك ناحيه شكمي و دو ناحيه بين تقسيممي شوند.
به كمك فعاليت ديواره ماهيچه اي شكمبه، محتويات آن با حركات چرخشي،جابجا شده و به خوبي آميخته مي شود.
پرزهاي ديواره شكمبه كه نزديك به 1cm طولدارند، سطح جذب را افزايش داده و سبب گرم شدن مواد مي شوند.
شكمبه از ديافراگمتا ناحيه لگن سمت چپ حفره شكمي را پر مي كند.
شكمبه يك محيط تخميري مداوم است.
..


خصوصيات شكمبه:
• اسيديته آن در بين 6 تا 9است.
• محيط تخميري مداوم بزرگ آبي
• اداره ميكروارگانيسم هاي بي هوازي (باكتري ها، پروتوآزها، قلرچ ها و باكتريوناژها)
• محيط كشت ميكروبي با سرعتعبور معين براي بخش مايع و جامد.
• دماي ثابت در دامنه c°38 و c° 42
• فشاراسمزي ثابت و در حدود 240 تا 300 ميلي اسمز
• 65% كل حجم دستگاه گوارش
• محتويات شكمبه حدود 10 تا 20 درصد ماده خشك دارند.
• در هر دقيقه بيش از 2 بارمنقبض مي شود كه سبب مخلوط شدن ميكروب هاي شكمبه با مواد خوراكي و انتقال موادخوراكي ريز به نگاري و شيردان مي شود.
• در شكمبه حدود 30 تا 50 ليتر در ساعتگازهاي متان و دي اكسيد كربن توليد و با آروغ زدن دفع مي شود.
...


- نگاري
نگاري و شكمبه كاملاً از هم مجزانيستند (با يك ديواره كوتاه)
سطح دروني داراي بافت لانه زنبوري است.
عملكردنگاري ذخيره كردن مواد براساس اندازه آن هاست تا قطعات بزرگتر براي هضم بيشتر بهشكمبه برگرداند.
اشياء و اجزاء سنگين و خارجي در نگاري تجمع مي يابند.
دردرون نگاري شياري وجود دارد كه بين مري و هزارلا قرار دارد و به نام ناودان مريمعروف است.( اهميت اين بخش در گوساله مي باشد.)
تفكيك ذرات در نگاري براساس جرمحجمي آن ها است.
ذرات با جرم حجمي كمتر ترجيحاً در داخل شكمبه به عقب بر ميگردند و مواد با جرم حجمي بيشتر در نگاري مي مانند و شانس بيشتري براي خروج از پيشمعده دارند.
...


- هزارلا
مواد خوراكي پس از گذشتن ازشكمبه و نگاري وارد هزارلا مي شوند.
هزارلا از تعداد زيادي لايه ( برگ مانند) تشكيل شده است.
نقش لايه هاي هزارلا در افزايش سطح جذب به ويژه براي آب ميباشند.
هزارلا 70-60 درصد آبي كه به آن وارد مي شود را جذب مي كنند كه تقريباًبرابر 100 ليتر آب در روزخواهد بود.
وجود هزارلا الزامي نيست (شتر و لاماهزارلا ندارند.)
گنجايش هزارلا حدود 20 ليتر است.
...


- شيردان
بخش انتهايي معده نشخواركنندگانمعروف به معده حقيقي
بافت آن مي تواند شير معده را توليد كند.
شيردان اسيدهيدروكلريد HCl ترشح مي كند.
محيط شيردان اسيدي است pH=2
شيردان آنزيم همترشح مي كند.
رنين در حيوانات جوان ترشح شده و باعث لخته و غليظ شدن شير ميشود.
شيردان گاو نزديك به 15 ليتر گنجايش دارد.
...


- نشخوار
گاوها 7 تا 10 ساعت از روز را جهت نشخوار سپريمي كنند.
مراحل نشخوار عبارتند از:
1) برگشت مواد خوراكي بلع شده در دهان
از طريق حركات دودي معكوس كه مواد خوراكي را از طريق مري به دهان هدايت مي كند.
2)دوباره جويدن خوراك
مواد خوراكي بيشتر و كامل تر جويده ميشوند.
3)بلع
بلع مجدد مواد خوراكي كاملاً جويده شده.
4)آروغ زدن
...


اهميت نشخوار
• افزايش ترشح بزاق
• افزايش هضم فيبر از طريق كاهش اندازه ذرات مواد خوراكي و افزايش سطح هضمي آن هاصورت مي گيرد.
• افزايش بازدهي استفاده از منابع علوفه اي
• جلوگيري ازابتلا به بيماري هاي متابوليكي نظير اسيدوز حاد و تحت باليني
• افزايش درصدچربي شير
..


- روده باريك
از دئودنوم، ژرژنوم و ايليوم تشكيل شده است.
محتويات شيردان كهشامل مواد خوراكي است كه به طور جزئي هضم شده و به همراه مواد گوارشي كيموس ناميدهمي شوند.
از شيردان به روده باريك راه مي يابند.
ميانگين طول روده باريك 40متر است كه ظرفيتي حدود 38 ليتر دارد.
روده باريك پرزهايي فراواني دارد كه سطحرا افزايش مي دهند.
حركات دودي روده عامل به حركت در آوردن محتويات روده ميباشند.
..


- روده بزرگ
از دو قسمت روده كور و كولن تشكيل شده
عملاصلي روده بزرگ جذب آب و ذخيره وشكل دهي مواد زائد است.
اگر چه روده بزرگ محلعمده هضم و جذب نيست. ولي جمعيت زيادي از ميكروارگانيسم ها در آن به سر مي برند.
ميكروارگانيسم هاي روده بزرگ مواد مغذي موجود را تخمير و مانند ميكروارگانيسمهاي شكمبه توليد اسيد چرب فرار و پروتئين ميكروبي مي كنند.
اسيدهاي چرب فرارتوليد شده در روده بزرگ مي توانند جذب شده و مورد استفاده قرار گيرند.
پروتئينميكروبي توليد شده در روده بزرگ فابل جذب نيست و از طريق مدفوع دفع مي شود.