نهانزادان:

چرخه زندگی خزه گیان(نهانزادان غیر آوندی):
 - گیاه اصلی و شاخص در نسل گامتوفیت است که طولانی تر از نسل اسپوروفیت می باشد.
 - گامتوفیت نر و ماده اغلب جدا از هم دیگرند و هر کدام دارای ریزوئید(ریشه مانند) ، زواید برگ سا و سلولهای تخصص یافته برای انتقال آب ، املاح و مواد غذایی می باشد.
 - بر روی گامتوفیت نر ، اندام جنسی نر(آنتریدی) و بر روی گامتوفیت ماده ، اندام جنسی ماده(آرکگن) تشکیل میشود. داخل آنتریدی گامتهای نر(آنتروزوئید) دو تاژکی تشکیل میشوند. داخل آرکگن نیز یک گامت ماده(تخمزا)بوجودمی آید. تشکیل گامتها مثل سایر گیاهان حاصل تقسیم میتوز می باشد.
 - در حضور رطوبت ، گامت های نر به طرف آرکگن شنا کرده و فقط یکی از آنها با گامت ماده در لقاح شرکت می کند و سلول تخم تشکیل میشود.
 - از رویش سلول تخم روی گامتوفیت ماده ، اسپوروفیت تشکیل میشود. اسپوروفیت شامل پایه ، تار(میله) و کپسول(هاگدان) است و در تمام مراحل زندگی وابسته به گامتوفیت ماده است.
 - داخل کپسول اسپوروفیت ، سلول های مادر هاگ (2n) با انجام تقسیم میوز به هاگ تبدیل شده و با شکفتن هاگدان به بیرون پخش میشوند.
 - هاگ ها هم شکل می باشند(جور هاگ) و از رویش آنها ابتدا گامتوفیت نارس به نام پروتونما تشکیل شده و سپس به گامتوفیت رسیده تبدیل خواهد شد.

   چرخه زندگی سرخس(نهانزادان آوندی):
 - گیاه اصلی و شاخص در نسل اسپوروفیت است که شامل ریشه ، ساقه ی زیرزمینی(ریزوم) و برگ با دمبرگ دراز می باشد. اسپوروفیت جوان وابسته به گامتوفیت است و در حالت رسیده مستقل میشود(سبز و فتوسنتز کننده).
 - روی اسپوروفیت در پشت برگهای تغییر شکل یافته به نام برگ شاخه یا اسپوروفیل ، اجتماعی از هاگدانها به نام هاگینه(سور) تشکیل میشود.
 - داخل هر هاگدان سلولهای دیپلوئید به نام مادر هاگ با انجام میوز به هاگ تبدیل شده و با شکافتن جدار هاگدان(لایه مکانیکی) به بیرون پخش میشوند.
 - هاگها هم شکل اند(جورهاگ) و از رویش هر کدام از آنها گامتوفیت دل مانند(پروتال) تشکیل میشود. پروتال به اندازه یک سانتی متر ، دارای ریزوئید ، سبز و فتوسنتز کننده است(اتوتروف و مستقل).
 - پشت گامتوفیت آنتریدی و آرکگن تشکیل میشوند. آنتریدی دور از شیار و آرکگن نزدیک به شیار پروتال تشکیل میشوند. آنتریدی مولد آنتروزوئید های چند تاژکی است و داخل آرکگن گامت ماده تشکیل میشود.
 - در حضور رطوبت گامت های نر به طرف آرکگن شنا کرده و با ترشحات گردن آرکگن جلب میشوند. یکی از آنها با تخمزا ترکیب میشود. حاصل آن تشکیل تخم دیپلوئید داخل آرکگن و روی پروتال است.
 - از رویش تخم ابتدا اسپوروفیت جوان(وابسته به گامتوفیت) و سپس اسپوروفیت رسیده(مستقل از گامتوفیت) تشکیل میشود.

 
  پیدازادان:
 
   چرخه زندگی کاج(از بازدانگان):
 - درخت کاج نسل اسپوروفیت است و شامل کلیه ی اجزای یک گیاه عالی از جمله دو نوع شاخه ، برگهای فلسی و سوزنی و مخروطها به غیر از گل و میوه می باشد.
 - اندام های جنسی بصورت مخروط نر و مخروط ماده می باشند. مخروط های نر به شکل چند تایی و به رنگ نارنجی در نوک برخی شاخه ها تشکیل میشوند. هر مخروط ماده شامل یک محور و پولکهای چسبیده به آن است که به رنگ قهوه ای و درشت تر از مخروطهای نر هستند.
 - پولکهای مخروط نر فشرده ترند و هر کدام در حکم یک پرچم می باشند. زیر هر پولک دو کیسه ی گرده قرار دارد و داخل کیسه گرده(هاگدان) سلولهای مادر هاگ(مادر میکروسپور) با تقسیم میوز هاگ نر(میکروسپور) تشکیل میدهند. میکروسپور با دو تقسیم متوالی میتوز به چهار سلول تبدیل میشود که عبارتند از دو سلول پروتالی ، یک سلول رویشی و یک سلول زایشی . همزمان با این تغییرات دو پوسته ی خارجی(اگزین) و داخلی(انتین) این چهار سلول را از خارج محصور کرده و دانه ی گرده را تشکیل میدهند.  اگزین از انتین فاصله گرفته و بال دانه گرده را بوجود می آوردکه به انتشار آن کمک می کند. دانه های گرده یا گامتوفیت های نر از کیسه های گرده آزاد میشوند و بطور تصادفی به مخروط های ماده می رسند.
 - روی هر پولک ماده دو تخمک تشکیل می شود. در سال اول تخمکها نرسیده اند و هرکدام شامل پارانشیم خورش ، یک پوسته و سوراخ سفت(میکروپیل) می باشند. در سال دوم ، یکی از سلولهای خورش به نام مادر مگاسپور با انجام میوز به چهار مگاسپور(هاگ ماده) تبدیل میشود که از چهار سلول فقط یکی باقی می ماند و سه تا از بین می روند. مگاسپور ضمن انجام میتوز به آندوسپرم یا گامتوفیت ماده تبدیل میشود. داخل آندوسپرم ، آرکگن و تخمزا تشکیل میشود.
 - پس از گرده افشانی ، دانه های گرده در فضای بالای تخمک(اتاق دانه گرده) طی یک سال ، از رشد سلول رویشی لوله گرده را تشکیل میدهند. در هر لوله گرده از تقسیم سلول زایشی دو آنتروزوئید تشکیل میشود که یکی از آنها باقی مانده و در لقاح شرکت می کند. با وجود چند آرکگن ، تنها از تخمی که در یکی از آنها بوجود می آید ، رویان حاصل میشود.
 - تخمک کاج پس از لقاح تبدیل به دانه میشود. هر دانه کاج از یک پوسته(2n) ، آندوسپرم یا ذخیره دانه(n) ، رویان(2n) و یک بال (2n) تشکیل شده است.
 - نسل اسپوروفیت تنها در مرحله رویانی و در هنگام رویش به نسل گامتوفیت(آندوسپرم) وابسته است و در بقیه مراحل مستقل و همان گیاه اصلی است. نسل گامتوفیت کوچک و میکروسکوپی است و بر روی اسپوروفیت زندگی می کند.
  توضیح : مواردی از گیاه اصلی که سلول های آنها دیپلوئیدند مثل خورش و بال دانه بصورت Aa و موارد هاپلوئید مثل هاگ ، سلول رویشی ، آنتروزوئید و تخمزا بصورت A یا a خواهند بود. پس از لقاح برای تخم و ذخیره ی دانه(لپه) و رویان احتمال تشکیل سه نوع ژنوتیپ وجود دارد (AA,Aa,aa).

   چرخه زندگی نهاندانگان یا گیاهان گلدار :
 - گیاه اصلی اسپوروفیت است و کلیه ی اجزای آن دیپلوئید می باشند. گامتوفیت بسیار کوچک و تحلیل رفته و روی اسپوروفیت تشکیل میشود.
 - اندام جنسی نر یا پرچم ها میکرواسپوروفیل هستند که شامل بساک و میله می باشد. در برش بساک ، اپیدرم ، لایه ی مکانیکی ، پارانشیم ، بافت مغذی ، لایه زاینده(سلولهای مادر میکروسپور) و چهار کیسه گرده همراه با یک دسته ی آوندی وجود دارد. در جدار هر کیسه گرده سلول های دیپلوئید بنام مادر میکروسپور با انجام میوز به چهار میکروسپور نارس تبدیل میشوند. میکروسپور ها چسبیده به هم تتراد سلولی تشکیل میدهند. هسته ی هر میکروسپور با تقسیم میتوز به دو هسته و دو سلول تبدیل میشود و میکروسپور رسیده (دانه ی گرده ی رسیده) را تشکیل میدهد که همان گامتوفیت نر است. دانه ی گرده ی رسیده دارای دو دیواره و دو سلول است ؛ دیواره خارجی(اگزین) از جنس کوتین و دارای تزئینات که ناصاف است . دیواره داخلی(انتین) از جنس سلولز و صاف است که دو سلول رویشی و زایشی را در بر گرفته است.
 - اندام  جنسی ماده ی گل ، مادگی نام دارد. اجزای مادگی را برچه(مگاسپوروفیل) گویند. مادگی ممکن است ساده(از یک برچه) و یا مرکب(چندبرچه ای) باشد. هر برچه دارای سه بخش کلاله ، خامه و تخمدان است. کلاله دارای زواید و ترشحاتی برای پذیرش دانه ی گرده می باشد.تخمدان محل تشکیل تخمک یا تخمکها و خامه برای عبور لوله ی گرده است. تخمک از رشد جدار تخمدان حاصل میشود و دارای دو پوسته ، سفت و پارانشیم خورش است. یکی از سلولهای خورش بعنوان مادر مگاسپور(مادر هاگ ماده) با انجام میوز به چهار هاگ ماده هاپلوئید تقسیم می شود که فقط یکی از آنها باقی می ماند(سه سلول دیگر که کوچکترند از بین می روند). هسته ی هاگ ماده با انجام سه میتوز متوالی به هشت هسته تبدیل میشود که با هم کیسه ی رویانی(گامتوفیت ماده) را بوجود می آورند. این هشت هسته به هفت سلول تبدیل میشوند. سه سلول در طرف سفت که سلول وسطی تخمزا و سلول های کنار آن قرینه ها (سینرژید) نام دارند. سه سلول روبروی سفت آنتی پدال (متقاطر ها) گفته میشوند. دو هسته در وسط ، سلول دو هسته ای را تشکیل میدهند.
 - پس از گرده افشانی و انتقال دانه ی گرده روی کلاله ، ترشحات کلاله باعث جذب و نگهداری دانه های گرده شده و سپس از رویش سلول رویشی لوله ی گرده حاصل میشود که داخل آن سلول زایشی تبدیل به دو آنتروزوئید می شود(میتوز).
 - در نهاندانگان لقاح مضاعف است ؛ یکی از آنتروزوئید ها با سلول تخمزا ، تخم اصلی دیپلوئید را تشکیل میدهد. تخم اصلی منشاء رویان و اسپوروفیت جوان خواهد بود. آنتروزوئید دیگر با سلول دو هسته ای آلبومن(3n) را تشکیل میدهد که ذخیره ی دانه خواهد بود.
 - پس از لقاح تخمک تبدیل به دانه و پوسته های تخمک به پوسته ی دانه تبدیل میشوند. در دانه ی رسیده ممکن است آلبومن جذب لپه ها شده و ذخیره ی دانه در لپه ها باشد. این دانه ها را بدون آلبومن گویند مثل حبوبات(عدس ، نخود و لوبیا). اگر دانه ی رسیده دارای آلبومن باشد آن را دانه ی آلبومن دارگویند دراین صورت آلبومن ذخیره ی دانه را تشکیل میدهد . مثل کرچک ، ذرت و گندم.
 - با تشکیل دانه ، تخمدان آبدار شده و تبدیل به میوه میشود که دانه یا دانه ها داخل میوه پنهان هستند.
 - از تقسیم سلول تخم اصلی رویان حاصل میشود. رویان دارای ریشه چه(ریشه رویانی) ، ساقه چه و جوانه ی اولیه یا ژمول است که همراه با یک یا دو لپه درون دانه را پر کرده است.
توضیح : مواردی از گیاه اصلی که سلولهای آنها دیپلوئیدند مثل خورش و پوسته ی دانه بصورتAa و موارد هاپلوئید مثل هاگ ، سلول رویشی ، آنتروزوئید و تخمزا بصورت A یا a خواهند بود . پس از لقاح برای تخم و ذخیره ی دانه(لپه) و رویان احتمال تشکیل سه نوع ژنوتیپ وجود دارد(AA,Aa,aa).

   ژنهای خود سازگار در گیاهان :
از ژنهای چند اللی هستند که باعث آمیزش ناهمسان پسندانه میشوند.به این ترتیب که اگر دانه ی گرده روی کلاله ی مادگی قرار گرفت ، اللهای این ژن تعیین می کند که لوله ی گرده تشکیل بشود یا نه . می دانیم که سلول های دانه ی گرده هاپلوئید و کلاله دیپلوئیدند . اگر الل دانه ی گرده شبیه یکی از اللهای سلول های کلاله باشد امکان تشکیل لوله ی گرده وجود ندارد. دانه های گرده ای که اللی متفاوت با هریک از دو الل موجود در گیاه پذیرنده ی گرده را داشته باشند ، می توانند لقاح انجام دهند. در گیاهان دارای ژن خود ناسازگار مثل شبدر امکان خود لقاحی وجود ندارد و ژنوتیپ جنین هرگز نمی تواند مثل ژنوتیپ گیاه ماده باشد.

منبع